VINU speelde een sleutelrol in het opstellen van het ontwikkelplan voor Amsterdam Bay Area. Door belangen te verbinden en structuur aan te brengen in een krachtenveld van talloze partijen en thema’s, werd een ontwikkelstrategie gemaakt die blijvend richting geeft aan Almere en de regio rond het Markermeer-IJmeer.
De Amsterdam Bay Area (ABA) – het complete randgebied met Amsterdam en Almere rond het Markermeer-IJmeer – wordt al jaren gezien als een regio vol ontwikkelkansen, dankzij de sterke verbinding tussen de hoofdstad en het ‘Nieuwe Land’. In opdracht van Almere 2.0, een programma van het Rijk, de provincie Flevoland en de gemeente Almere, begeleidde VINU het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) onderzoek. Het doel: Almere en de regio ontwikkelen tot een aantrekkelijke bestemming om te wonen en werken. Voormalig programmadirecteur van Almere 2.0, Boris Buffing, en Jelle Postma, destijds projectmanager van Amsterdam Bay Area namens VINU, blikken terug op dit omvangrijke traject.
Ontwikkelstrategie op grote schaal
VINU verzorgde het onafhankelijke project-, proces- en omgevingsmanagement binnen het MIRT-onderzoek, en begeleidde daarbij alle partijen met hun eigen belangen. Het onderzoek startte als deel van het programma Almere 2.0. De kernvraag was: hoe kan de groei van de stad en regio vorm krijgen, als we breder kijken dan alleen naar woningbouw?
‘We gingen voor een integrale aanpak die ook focuste op vervoer, werkgelegenheid en klimaat en natuur, vertelt Boris. ‘Belangrijk was dat we dit ontwikkelplan uiteindelijk maakten voor de mensen die daar komen te leven en werken. We werkten aan de vormgeving van een stad op een schaal die nergens anders dan Nederland aan de orde is.’ Bij de zoektocht naar een geschikte partner voor deze opdracht kwam VINU naar voren. ‘We zochten een partij die de complexiteit begreep, gewend was om met veel partijen samen te werken en goed kon beargumenteren welke keuzes nodig waren. Dat zagen we in VINU.’
Aanvankelijk liepen er afzonderlijke onderzoeken naar de combinatie van woningbouw en bereikbaarheid (IJmeermetro) en onderzoeken naar stedelijke ontwikkeling, klimaat, economie en natuur. Al snel werd duidelijk dat die niet los van elkaar konden worden gezien. De trajecten weren samengevoegd tot één MIRT-onderzoek waarin tien overheden – ministeries, provincies, vervoerregio en gemeenten – samenwerkten aan een gezamenlijke koers voor de regio. VINU kreeg de taak de inhoudelijke onderzoeken te coördineren én het proces te begeleiden. ‘Ons doel was één verhaal voor de toekomst van het gebied’, legt Jelle uit. ‘Dat betekende rekening houden met uiteenlopende ambities en belangen, en toewerken naar een ontwikkelperspectief tot 2050.’
Dat juist Almere werd gekozen voor een strategie van deze schaal is niet verrassend. Sinds haar oprichting in 1976 geldt de stad als laboratorium voor stedelijke vernieuwing. Projecten als Oosterwold en Almere Duin tonen aan dat hier ruimte is voor onconventionele ideeën. Almere Pampus, stadsdeel van ABA, kan 25.000 tot 35.000 woningen toevoegen op een unieke plek aan het IJmeer. Duurzaamheid, klimaatadaptatie en een sterk groenblauw netwerk spelen daarbij een hoofdrol. ‘Het mocht geen eenheidsworst zijn’, benadrukt Boris. ‘Pampus moest echt waarde toevoegen aan de stad én de regio.’ Jelle: ‘Door onderzoek te doen naar het groenblauwe netwerk – en dat als basis te nemen – ontstond geen standaard woonwijk, maar een klimaatbestendige omgeving met water en groen die de stad op lange termijn versterkt.’
Samenhang en draagvlak
De schaal van het project vroeg om overzicht en regie. Onderzoeken naar wonen, bereikbaarheid, waterkwaliteit en klimaatadaptatie moesten samen één consistent verhaal vormen. VINU coördineerde de inhoud en voortgang van deze onderzoeken en hielp daarnaast de opdrachtgevers bij het maken van beslissingen over de ontwikkeling van het gebied.
Dat het project grotendeels tijdens de coronapandemie liep, maakte het proces extra uitdagend. ‘Een groot deel van ons werk bestond uit schetsen en gezamenlijke gesprekken’, vertelt Jelle. ‘Dat moest plotseling online. Het voelde echt als pionieren, maar het werkte verrassend goed.’ Een belangrijk uitgangspunt was dat alle betrokken partijen niet alleen deelnemer, maar ook medeopdrachtgever waren. Zo ontstond naast zeggenschap, ook eigenaarschap. ‘Door die aanpak committeerden partijen zich aan de uitkomst’, zegt Boris. ‘Dat was cruciaal om draagvlak te krijgen. Uiteindelijk is het plan mede binnen het programma Samen Bouwen aan Bereikbaarheid (SBAB) uitgewerkt, waarmee het tot de topprioriteiten binnen de Metropoolregio Amsterdam ging behoren. Dat VINU goed de signalen uit de dagelijkse praktijk naar ons kon communiceren, is een van de redenen dat we één project binnen verschillende programma’s konden positioneren.’
Blijvende waarde
Na tweeëneenhalf jaar werd het MIRT-onderzoek afgerond in maart 2022. Het vormt daarmee een belangrijke bouwsteen voor de ontwikkelstrategie die nog altijd de leidraad vormt voor de groei van Almere. Inmiddels zijn Almere Centrum, Oosterwold en Almere Pampus doorbraaklocaties – plekken waar het Rijk versneld aan de slag gaat met de ontwikkeling. De IJmeerverbinding, een belangrijk onderdeel van de ontwikkelstrategie, komt terug in de partijprogramma’s van de Tweede Kamerverkiezingen. Jelle: ‘Dat bewijst het belang en de urgentie van het plan.’
‘Wat mij trots maakt’, zegt hij, ‘is dat we hebben laten zien dat gebiedsontwikkeling sterker wordt als je thema’s met elkaar verbindt. Alle betrokken partijen hebben hun handtekening gezet, dat was doorslaggevend.’ Volgens Boris is dat precies de reden dat de strategie nog steeds standhoudt: ‘Omdat partijen mede-eigenaar waren van het plan, voelt iedereen zich verantwoordelijk voor de uitvoering. Dat maakt het ook jaren later nog relevant.’ Beiden kijken terug op een intensief, maar waardevol traject. Boris: ‘Het resultaat rechtvaardigt de inspanning.’ Jelle: ‘De schaal, urgentie en samenwerking met zoveel partijen maakten dit project uniek. Het is bijzonder dat de strategie die we samen hebben opgesteld, blijvend richting geeft aan de stad.’