Eens in de 6 weken komen we als team Stedelijke Ontwikkeling bij elkaar. We delen kennis over onze projecten en inspireren en discussiëren met elkaar over actuele onderwerpen. Op 26 februari was het thema Energietransitie en de praktische uitdagingen waar we tegenaanlopen. Gastspreker Jos van Wersch (regisseur bodem en ondergrond gemeente Leiden) legde ons tot op de bodem uit wat de situatie in onze ondergrond is. Samen met VINU-collega Merle Gormley werkt Jos aan de warmtetransitie in de gemeente Leiden.
File op het elektriciteitsnet
Het nieuws staat het er vol mee: bedrijven of woningen kunnen niet gebouwd worden, omdat er geen plek meer is op het elektriciteitsnet. De vraag naar elektriciteit is groter dan de transportcapaciteit van het net; dat wordt ook wel ‘netcongestie’ genoemd. Onderstaande afbeelding (Bron: romagazine) legt dit uit: de elektriciteitskabels in de ondergrond zijn als een tweebaansweg. De in- en afvoer van elektriciteit bepaalt de drukte op de weg. De afgelopen jaren is het elektriciteitsverbruik flink toegenomen door bijvoorbeeld het gebruik van meer elektrische auto’s, computers door thuiswerken en natuurlijk huishoudelijke apparatuur. Ook is er een toename in de levering of opwek van elektriciteit aan het net door zonnepanelen (aan huis) en windmolens. En omdat het verbruik en de levering van elektriciteit niet parallel lopen (verbruik in de avonden en levering overdag) is het net op sommige momenten ‘’vol’’. De netcongestie die hierdoor ontstaat bepaalt in toenemende mate waar nog ruimte is om te bouwen’.
Drukte in de ondergrond
De energietransitie daagt ons uit om over te gaan van fossiele energie naar energie uit hernieuwbare bronnen. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van warmtenetten. Een warmtenet is een netwerk van leidingen onder de grond waar warm water (bijvoorbeeld industriële restwarmte) doorheen stroomt. Het warme water verwarmt huizen en gebouwen. Warmtenetten ontlasten het elektriciteitsnet, maar hebben wel een enorme ruimtelijke impact op de ondergrond, omdat er een ondergronds leidingennetwerk moet worden aangelegd. De leidingen hebben vaak een grote afstand te overbruggen, maar eisen ook veel ruimte op in de ondergrond van woonwijken, om de warmte de woningen in te kunnen leiden. Het is inmiddels een enorme puzzel geworden om de ondergrondse infrastructuur uit te kunnen breiden. In Leiden zijn 75% van de straten niet ruim genoeg om alle kabels en leidingen te kunnen aanleggen. Een voorbeeld is het warmtenet dat Warmtelinq (Gasunie) aanlegt van de Haven van Rotterdam naar de dichtbevolkte gebieden van Delft, Rijswijk, Den Haag en mogelijk ook Leiden (zie onderstaande afbeelding, bron:warmtelinq).
Beheer zou leidend moeten zijn
De afdeling beheer binnen de gemeente weet wanneer rioolleidingen vervangen moeten worden, omdat de levensduur van deze leidingen vooraf vaststaat. De netbeheerders Dunea, Vattenfall en Liander weten wanneer hun leidingen aan vervanging toe zijn. Bij beheer komt dit allemaal samen en daarom biedt dit een kans door als gemeente verschillende ondergrondse en bovengrondse werkzaamheden te combineren. Dit vermindert hinder (geluid en omleidingen) voor omwonenden en gebruikers, doordat de straat of weg slechts een keer open hoeft. Bovendien is het efficiënt, want het bespaart tijd en geld.
Kortom, de drukte en complexiteit van verschillende functies in de ondergrond brengen de komende jaren een flinke uitdaging met zich mee om alle ambities op het gebied van de energietransitie waar te maken.